ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ 2008 Πρόγραμμα, Η πορεία της εργασίας, Εισαγωγή, Η ροή της παράστασης

ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ     Δ. ΣΟΛΩΜΟΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Σχεδίασμα Α`

   Αφήγηση

   Σκηνή 1^η «  Το χάραμα επήρα»

Σχεδίασμα Β`

 •Τραγούδι « Άκρα του τάφου σιωπή» Γ. Μαρκόπουλος

    Αφήγηση

•Τραγούδι « Ο Απρίλης» Μ. Θεοδωράκης

    Σκηνή 2^η  « Ο Απρίλης με τον Έρωτα»

•Τραγούδι « Ο Έρωτας τ’αρχιπέλαγος» Ηλ. Ανδριόπουλος

   Αφήγηση

    Σκηνή 3^η « Ο πολεμάρχος και η αγαπημένη του»

•Τραγούδι « Του μικρού Βοριά» Μ. Θεοδωράκης

    Οι άντρες εις συμβούλιο

•Τραγούδι « Γυναίκες Ηπειρώτισσες» Γ Κατσαρός

    Σκηνή 4^η α) « Γυναίκες –τα όνειρά τους»

•Τραγούδι « Νεραντζούλα» Δημοτικό

    Σκηνή 4^η  β) « Υστερινή δέηση»

   Αφήγηση

    Σκηνή 5^η « Μάρτυρες»

•Τραγούδι «  Της Δικαιοσύνης Ήλιε νοητέ» Μ. Θεοδωράκης

Σχεδίασμα Γ`

 Ο Πειρασμός

 Αφήγηση

    Σκηνή 6^η « Η κόρη στρέφεται νοερώς προς τον Άγγελο»

•Τραγούδι « Τη Ρωμιοσύνη μη την κλαις» Μ. Θεοδωράκης

Η ομαδα

1ο Λύκειο

Αλμασίδης Φώτης

 Μαρωνίδης Αλέξανδρος

 Ματιάκης Ζήσης

 Μίχου Ραφαέλα

 Μόκια Φανή

 Μουρατίδου Μαρία

 Πάλλα Μαρία

 Παπαδημητρίου Μάρκος

 Στάμκου Ελένη

 Τάλιου Φωτεινή

 Τσαλουκίδης Γιώργος

 Υφαντίδου Στέλλα

Καραγκούνης Ραφαήλ (φοιτητής).

2ο Λύκειο

Αβράμης Γιάννης

          4ο Λύκειο            Κράπη Σοφία

Ευθυμιάδου  Χριστίνα

1ο Γυμνάσιο

Παπαβασιλείου– Καλαμάρα Μαίρη

 Πατίκα Βασιλική

 Στάμκου Σταυρούλα

Χατζηπαναγιωτίδου Ραφαηλία

5ο Γυμνάσιο

Δοκολιανίδου Καλλιόπη

 Μπουνόβας Γιάννης

 Ντίνα Μυρτώ.

2ο ΕΠΑΛ

Δελλοπούλου Δήμητρα.

   «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» 2008     ( Η πορεία της εργασίας)

Η Ιδέα για την εργασία αυτή προέκυψε μετά από το σεμινάριο στις Σπέτσες το 2006. Η μέθοδος του κ. Τζαμαργιά που την εφάρμοσα άμεσα στο Πολυτεχνείο –Νοέμβρης 2006 μου έδειξε τρόπους και δυνατότητες να κινώ την ομάδα με πολύ θετική ενέργεια. Η σκέψη μου πήγε αμέσως στις εικόνες που δημιουργούνται από το κείμενο αυτό. Οι δυσκολίες ήταν πολλές κυρίως στο σημείο όπου τα παιδιά θα κινούνταν ως χορός. Δεν γνώριζα τρόπους που θα βοηθούσαν και στην κίνηση και  την εκφορά του λόγου του χορού. Ένιωθα όμως ότι είχε την αύρα της τραγωδίας. Για καλή μου τύχη πραγματοποιήθηκε στην πόλη μας το σεμινάριο για το αρχαίο δράμα από τους ΔΕΣΜΟΥΣ με την Λυδία Κονιόρδου και τέσσερις άλλους εκλεκτούς δασκάλους. Εκεί βεβαιώθηκα για την επιλογή μου. Πήρα όλα όσα χρειαζόμουν και τα εφάρμοσα άμεσα, γι ’αυτό και τους ευχαριστώ όλους.

Ολοκλήρωσα πρώτα την επεξεργασία του κειμένου ως εξής: Αφού άκουσα το cd του Μαρκόπουλου κατάλαβα ότι εκείνο ήταν μια μουσική πρόταση με επιλογές από το κείμενο και μάλιστα με πολλούς συνδυασμούς των στίχων. Μπορούσα λοιπόν κι εγώ να κάνω μια πρόταση με επιλογές κατάλληλες για να παιχτούν επί σκηνής. Κράτησα συνολικά δέκα σελίδες από τις είκοσι πέντε που είναι όλο το έργο. Έστησα έξι σκηνές και από τα τρία σχεδιάσματα, με τη σειρά που δίνει ο ποιητής. Η αφήγηση αυτούσια προϊδέαζε για τα όσα θα διαδραματίζονταν στις σκηνές. Μια μεγάλη δυσκολία αποτελούσε η μουσική επένδυση, καθώς δεν υπήρχε μουσικός στο σχολείο. Και πάλι  καλή  τύχη έφερε κοντά μου την κ. Σοφία Ρούσσα, μουσικό, η οποία προσφέρθηκε αφιλοκερδώς να μας βοηθήσει. Της είμαι ευγνώμων, διότι ήταν σωτήρια λύση. Η εξαιρετική επικοινωνία μας έφερε το καλύτερο αποτέλεσμα. Της πρότεινα τραγούδια μελοποιημένης ποίησης, τα οποία συνάδουν με το θέμα. Έτσι πετύχαμε δυο βασικά πράγματα : Πρώτον ήταν πολλά από αυτά γνωστά στα παιδιά και έτσι τα έμαθαν εύκολα και δεύτερον  το κείμενο διανθίστηκε μουσικά και απέκτησε τη φυσική του διαχρονικότητα και βγήκε από τα στενά όρια ενός ιστορικού γεγονότος.

Το δεύτερο πεδίο ήταν η πράξη. Από τον Οκτώβρη και επί ενάμιση μήνα δούλεψα την ομάδα με ασκήσεις και θεατρικό παιχνίδι. Η ομάδα αποτελούνταν από 20-30 παιδιά διαφόρων ηλικιών και σχολείων.  Από  Α’ Γυμνασίου έως Β’ Λυκείου και από 6 Σχολεία της πόλης. Δουλέψαμε πάρα πολύ καλά ως εκεί, αλλά η μεγάλη δυσκολία ήταν το κείμενο για δυο λόγους. Πρώτον δεν είχε μια ιστορία με κατανοητό θέμα και εξέλιξη- άρα δεν είχε και ρόλους ξεχωριστούς, και δεύτερον ήταν αρκετά δύσκολο για τα παιδιά του Γυμνασίου να το κατανοήσουν και να το φανταστούν επί σκηνής. Προσπάθησα γι’ αυτό να αποφύγω μια φιλολογική ανάλυση που θα κούραζε και σίγουρα θα έδιωχνε τα παιδιά. Δούλεψα  με πολύ υπομονή τέσσερις μήνες επί πέντε μέρες την εβδομάδα και με πολλούς τρόπους. Πρώτα πέρασα τις ασκήσεις μέσα στο κείμενο ή αντίστροφα το κείμενο μέσα στις ασκήσεις και έτσι πετύχαμε κάτι πολύ σημαντικό. Αφού τα παιδιά επέλεξαν τους στίχους που τους αρέσουν, δουλέψαμε παίζοντας, άρα έφυγε από το έργο το βάρος του νοήματος και απελευθερώθηκε η ενέργειά του. Το κάθε παιδί ένιωσε πως εκεί μέσα υπάρχει κάτι δικό του που το αφορά. Έτσι κατέθεσε την προσωπική του έκφραση. Παράλληλα στήσαμε τις σκηνές, όπου τα παιδιά μπήκαν στο ομαδικό πνεύμα και τη συλλογική έκφραση και έτσι όλα αισθάνονταν αυτό που εξέπεμπε το έργο. Δηλαδή αυτοί οι άνθρωποι πήγαιναν στο θάνατο ελεύθεροι στην ψυχή, ζώντας στο όνειρο και κρατώντας μέσα τους ό,τι αγάπησαν στη ζωή, αλλά και τη χάρη και την ομορφιά της φύσης και του έρωτα, παράλληλα με την υπέρτατη στέρηση και την υπομονή ο λόγος.

Η υποστήριξη της μουσικής συντέλεσε καταλυτικά στην κίνηση των παιδιών και την απόδοση του λόγου, με το ρυθμό που εμπεριέχει το κείμενο και τη χάρη της ηλικίας τους. Τη βάση όμως αποτέλεσε κάτι πολύ απλό και πλέον αποτελεσματικό: λέμε τα λόγια μας περπατώντας σε σταθερό βήμα και ουδέτερη ανάγνωση πολλές φορές. Έτσι απαλλάσσεται το μυαλό μας απ’όλες τις προκαταλήψεις απέναντι στο κείμενο και σιγά σιγά απελευθερώνεται.

Ένα τρίτο στοιχείο αρκετά λεπτό ήταν η σύνδεση των σκηνών  έτσι ώστε να υπάρχει μια ροή στην παράσταση που να βοηθά το θεατή να παρακολουθεί την πορεία των πολιορκημένων προς την έξοδο, την κορύφωση και την κάθαρση. Η πιο δύσκολη ήταν η σκηνή  «Μάρτυρες», όπου υπάρχουν στίχοι μεμονωμένοι και συνεχείς, χωρίς να φαίνεται ποιος θα μπορούσε να μιλά σε ποιόν. Μετά από πολλές αναγνώσεις και με την καθοδήγηση του ίδιου του κειμένου είδα ότι υπάρχει η εξής συνθήκη:  οι μελλοθάνατοι πριν το θάνατο έχουν ένα λεπτό κατά το οποίο περνά από τη μνήμη, το μυαλό τους όλη η ζωή τους ή κάτι το πιο αγαπημένο. Αυτό ακριβώς εκπέμπουν αυτοί οι στίχοι: ευχές και μνήμες τους συνοδεύουν την ύστερην ώρα. Έτσι τα παιδιά είχαν μια σαφή εικόνα της πορείας του έργου και της ενέργειας που το διαπερνούσε με πολλές εναλλαγές και αντιθέσεις. Πειθάρχησαν όλα και μοιράστηκαν τα πάντα, οπότε έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό.

                                                     Κείμενο  (για τις εφημερίδες)

Το σχολείο προετοιμάζει ελεύθερους ανθρώπους για την ζωή; Υπάρχει έξοδος στο αδιέξοδο της εποχής μας; Εμείς λέμε ναι. 22 παιδιά από 13 έως 17 ετών τόλμησαν να δοκιμάσουν να ανιχνεύσουν υψηλές ιδέες και συναισθήματα που περικλείει το έργο του εθνικού μας ποιητή Δ. Σολωμού  «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Δέχτηκαν να αντιπαλέψουν τον ατομισμό και να μπουν στον κόπο να περπατήσουν μαζί με άλλους σε άγνωστα μονοπάτια της φαντασίας. Ασκήθηκαν όμως και στην πειθαρχία και την αυτοσυγκέντρωση. Κράτησαν ανοιχτές τις αισθήσεις τους για να περάσουν μέσα τους τα αρώματα και οι ευωδιές της άνοιξης και του έρωτα. Μυήθηκαν σε κάποιους από τους κανόνες της τραγωδίας όπως στο μέτρο. Κατέθεσαν τον χρόνο και τον εαυτό τους για το κοινό καλό της παράστασης. Η υψηλής αισθητικής ποίηση είναι πολύ γενναιόδωρη μαζί μας- φωτίζει όλα τα πράγματα της φύσης και αναδεικνύει την ομορφιά τους . Μας βοηθά να κρατήσουμε ανοιχτά τα μάτια της ψυχής μας και να μπορέσουμε να δούμε καθαρά

                               ΕΙΣΑΓΩΓΗ     -     ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ     
                               

Υπάρχει έξοδος στα αδιέξοδα της εποχής μας; Εμείς λέμε ναι. 22 παιδιά από 13-17 ετών τόλμησαν να δοκιμάσουν, να ανιχνεύσουν υψηλές ιδέες και συναισθήματα που περικλείει το έργο του εθνικού μας ποιητή Δ. Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Δέχτηκαν να αντιπαλέψουν τον ατομισμό και να μπουν στον κόπο να περπατήσουν μαζί με άλλους σε άγνωστα μονοπάτια της φαντασίας. Η υψηλής αισθητικής ποίηση είναι πολύ γενναιόδωρη μαζί μας- φωτίζει όλα τα πράγματα της φύσης  και αναδεικνύει την ομορφιά τους. Μας βοηθά να κρατήσουμε ανοιχτά τα μάτια  της ψυχής μας και να μπορέσουμε να δούμε καθαρά. Άπειροι δρόμοι τότε ανοίγονται μπροστά μας για να περπατήσουμε ελεύθεροι. Απαιτεί όμως από μας πειθαρχία και αυτοσυγκέντρωση για να μπορέσουμε να βιώσουμε την ύψιστη αξία που έσωσε τους Μεσολογγίτες, την ομόνοια. Όλοι μαζί σαν ένας ναι χτυπούν, όμως εσύ σαν όλους. Τότε η έξοδος του καθενός και όλων μαζί μπορεί, να είναι δυνατή. Στο τέλος μιας επιτυχημένης παράστασης κανείς δεν θυσιάζεται, παρά μόνον οι αδυναμίες, οι ανασφάλειες, και η μικροψυχία. Με λάβαρο την πίστη στην ελευθερία και στο δίκιο του αγώνα τους οι Μεσολογγίτες πηγαίνουν προς τον θάνατο καθαγιασμένοι, με φωτοστέφανο το φως της ελευθερίας: «φως που πατεί χαρούμενο τον Άδη και τον Χάρο». Τα παιδιά θα  έχουν γνωρίσει τον εαυτό τους: «έστρωσε ο νους κι ανέβηκα πάλι στον εαυτό» μου και έτσι «η δύναμή τους θα είναι πέλαγο και η θέλησή τους βράχος».                          

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ  Α   ΑΦΗΓΗΣ Τότες εταραχτήκανε τα σωθικά μου και έλεγα πως ήρθε ώρα να ξεψυχήσω· κι’ ευρέθηκα σε σκοτεινό τόπο και βροντερό, που εσκιρτούσε σαν κλωνί στάρι στο μύλο που αλέθει γλήγορα, ωσάν το χόχλο στο νερό που αναβράζει ΣΚΗΝΗ 1 «Το χάραμα επήρα» Το χάραμα επήρα Του Ήλιου το δρόμο Κρεμώντας τη λύρα Τη δίκαιη στον ώμο Κι’απ’όπου χαράζει Ως όπου βυθά…… Τα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι. Παράμερα στέκει Ο άντρας και κλαίει Αργά το τουφέκι Σηκώνει και λέει Σε τούτο το χέρι Τι κάνεις εσύ Ο εχθρός μου το ξέρει Πως μου είσαι βαρύ….                                                         ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β΄ Τραγούδι ΑΚΡΑ  ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΣΙΩΠΗ Άκρα  του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι ’η μάνα το ζηλεύει . Τα μάτια η πείνα εμαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει «Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’έχω γω στο χέρι Όπου συ μούγινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει».

ΑΦΗΓΗΣΗ Η ωραιότης της φύσης, που τους περιτριγυρίζει, αυξάνει εις τους εχθρούς την ανυπομονησία να πάρουν τη χαριτωμένη γη, και εις τους πολιορκημένους τον πόνο ότι θα την  χάσουν.

Α

Τραγούδι ΑΠΡΙΛΗ ΜΟΥ ΞΑΝΘΕ Απρίλη μου (2) ξανθέ και Μάη μυρωδάτε καρδιά μου πως καρδιά μου πως αντέχεις μέσα στην τόση αγάπη  και στις τόσες  ομορφιές     …   ΣΚΗΝΗ 2  «Ο Απρίλης με τον Έρωτα» Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε, Κι όσ’ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ’ άρματα σε κλειούνε….. ……… Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει, Και μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι, Κι ολόλευκο εσύσμιξε με τ’ουρανού τα κάλλη…….                         ΑΦΗΓΗΣΗ Ένας των Ελλήνων πολεμάρχων σαλπίζει κράζοντας  τους άλλους εις συμβούλιο, και η σβημένη κλαγγή, όπου βγαίνει μεσ’από το αδυνατισμένο στήθος του, φθάνοντας εις το εχθρικό στρατόπεδο παρακινεί έναν Αράπη να κάμη  ό,τι περιγράφουν οι στίχοι 4-12. «Σάλπιγγα, κόψ ’του  τραγουδιού τα μάτια με βία, Γυναικός, γέροντος, παιδιού, μη κόψουν την αντρεία»……..                Ο ΠΟΛΕΜΑΡΧΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ …… Χαμένη, αλίμονον! κι οκνή τη σάλπιγγα γρικάει Αλλά πώς φθάνει στον εχθρό και καθ’ηχώ ξυπνάει;….. Τραγούδι Ο ΈΡΩΤΑΣ ΤΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ Ο έρωτας το αρχιπέλαγος κι η πρώρα των αφρών του του ο ναύτης ανεμίζει…….                                 ΑΦΗΓΗΣΗ Ένας πολεμάρχος ξάφνου απομακραίνεται  από τον κύκλο, όπου είναι συναγμένοι εις  συμβούλιο για  το γιουρούσι, γιατί τον επλάκωσε η ενθύμηση, τρομερή εις την ώρα της άκρας δυστυχίας,…… (3) ΣΚΗΝΗ 3 «Ο Πολεμάρχος και η αγαπημένη του» ……… Μακριά απ’οπ’ήτα αντίστροφος κι’ανίκητος εστήθη Μόνε σφοδρά βροντοκοπούν τ’αρματωμένα στήθη Εκεί’ρθε το χρυσότερο από τα ονείρατά μου Με τ’άρματ’όλα  βρόντησα  τυφλός του κόπου χάμου Φωνή ’πε : – Ο δρόμος σου γλυκός και μοσχοβολισμένος….     τραγούδι                    ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΒΟΡΙΑ Του μικρού Βοριά παράγγειλα Να ’ναι καλό παιδάκι, μη μου χτυπάει πορτόφυλλο και στο παραθυράκι…… Ο ΠΟΛΕΜΑΡΧΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ ………..   Χαρά της έσβησε τη φωνή πουν ’τώρα αποσβησμένη                     Άμε , χρυσ’ όνειρο, και συ με τη σαβανωμένη Εδώ ’ναι χρεία να κατέβω, να σφίξω το σπαθί μου Πριν όλοι χάσουν τη ζωή, κι ’εγ ’όλη την πνοή μου Τα λίγα απομεινάρια της πείνας και τς αντρείας……                          τραγούδι ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΗΠΕΙΡΩΤΙΣΣΕΣ Γυναίκες ηπειρώτισσες μέσα στα χιόνια πάνε κι οβίδες κουβαλάνε (2) Θεέ μου τι τις πότισες και δεν αγκομαχάνε…..                       ΑΦΗΓΗΣΗ ……….. Απόψε, ενώ είχαν τα παράθυρα ανοιχτά για τη δροσιά,μια απ’ αυτές, η νεώτερη, επήγε να τα   «Όχι, παιδί μου άφησε νάμπη η   είναι χρεία να συνηθίσουμε. μυρωδιά από τα φαγητά κλείση, αλλά μια άλλη της είπε Μεγάλο πράμα η υπομονή!.....                                          ΣΚΗNΗ 4  (α)        «Γυναίκες – τα όνειρά τους» ………« Και το αεράκι μας πολεμάει» …… Και μια είπε : « Μου εφαινότουν, ότι όλοι εμείς,   άντρες και γυναίκες, παιδία και γέροι, ήμαστε ποτάμια, ποια μικρά, ποια μεγάλα, κι ’ετρέχαμε  ανάμεσα εις τόπους φωτεινούς, εις τόπους σκοτεινούς, σε λαγκάδια, σε γκρεμούς, απάνου κάτου, κι ’έπειτα  εφθάναμε μαζί στη θάλασσα με πολλή ορμή.    ….. τραγούδι       ΝΕΡΑΝΤΖΟΥΛΑ ΦΟΥΝΤΩΜΕΝH (Νεραντζούλα φουντωμένη) Που ’ναι τ’ άνθη σου-νεραντζούλα Που ’ναι τα ’άνθη σου. ΑΦΗΓΗΣΗ  Ιδού, αυτές οι γυναίκες φέρνονται θαυμαστά· αυτές είναι μεγαλόψυχες, και λένε ότι μαθαίνουν από μας δε δειλιάζουν,  ΣΚΗΝΗ 4 (β) «Υστερινή δέηση» ……… « Άκουσε, παιδί μου, και τούτο από το στόμα μου, Πούμ’όλη κάτου από τη γη κι ’ένα μπαστούνι απ’ έξω.   Ορκίζουν σε στη σταχτ’ αυτή ………….. .              ΣΚΗΝΗ 5 «Μάρτυρες» Μνήσθητι, Κύριε—είναι κοντά  Μνήσθητι, Κύριε— εφάνη! …….. Επάψαν τα φιλιά στη γη……… … Έχε όσες έχ η Ανατολή κι όσες ευχές η Δύση. Μ ’όλον που τότ ’ασάλευτος στο νου μ’ ο νιός  εστήθη Κι ’είχε τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθη…… Κι’άνθιζε μέσα μου η ζωή μ’ όλα τα πλούτια πόχει……                τραγούδι ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΗΛΙΕ ΝΟΗΤΕ   Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και μυρσίνη εσύ δοξαστική μη παρακαλώ σας μη μη παρακαλώ σας μη, μη παρακαλώ σας μη λησμονάτε τη χώρα μου……    «Ο ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ» Έστησ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη, Κι’η φύσις ηύρε την καλή και τη  γλυκιά της ώρα Και μες στη σκιά που φούντωσε και κλεί δροσιές και μόσχους Ανάκουστος  κελαηδισμός και λιποθυμισμένος…. .                         ΑΦΗΓΗΣΗ Εις το ποίημα έν’ από τα σημαντικότερα  πρόσωπα ήταν μια κόρη, ορφανή, την οποίαν οι άλλες πλέον ηλικιωμένες γυναίκες είχαν αναθρέψει και την αγαπούσαν όλες ως  θυγατέρα τους……       ΣΚΗΝΗ 6 « Η κόρη στρέφεται νοερώς προς τον Άγγελο» ……….. Άγγελε, μόνον στ’ όνειρο μου δίνεις τα φτερά σου; Στ’ όνομ’ Αυτού που σ’τά πλασε, τ’αγγείο τς ερμιάς τα θέλει. Ιδού, που τα σφυροκοπώ στον ανοιχτόν αέρα…… ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ ΜΗ ΤΗΝ ΚΛΑΙΣ Τη Ρωμιοσύνη μη την κλαις εκεί που πάει να σκύψει, με το σουγιά στο κόκκαλο με το λουρί στο σβέρκο. Τη Ρωμιοσύνη μη την κλαις. Να την  πετιέται αποξαρχής κι αντριεύει και θεριεύει και καμακώνει το θεριό με το καμάκι του ήλιου.                                Τέλος