ΑΝΤΙΓΟΝΗ ( Μάρτιος 2010)

                                                ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ  - ΑΝΤΙΓΟΝΗ     ( Κείμενο για τις εφημερίδες)

Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία την Κυριακή 7 Μαρτίου στην αίθουσα τέχνης Κοζάνης η εκδήλωση του 1^ου ΓΕΛ, παράσταση ‘Αντιγόνη’ του Σοφοκλή. 30 παιδιά από 5 σχολεία της πόλης παρουσίασαν τη δική τους Αντιγόνη. Με πολλή αγάπη δούλεψαν 5 μήνες και δημιούργησαν το σύνολο της παράστασης, σκηνικά – μουσική – λόγο – ενδυματολογία μαζί με τους καθηγητές : Καρακάσογλου Γιώργο , εικαστικό, Καραφούσια Βιργινία , μουσικό και Γκουτζιαμάνη Γιάννα , φιλόλογο. Το κοινό της πόλης αντάμειψε ανάλογα την άριστη απόδοση των παιδιών. Η κατάμεστη αίθουσα και το πολύ θερμό χειροκρότημα έδειξαν ότι η πόλη ξέρει να εκτιμά το καλό θέατρο , πολύ περισσότερο όταν αυτό είναι δημιουργία παιδιών.

Εγώ ευχαριστώ θερμά όλους τους συνεργάτες και φίλους που με στήριξαν, όπως και τα παιδιά, διότι κατέθεσαν τον καλύτερό τους εαυτό. Τους εύχομαι στη ζωή τους να έχουν την ίδια δύναμη, να αντιστέκονται στις όποιες δυσκολίες και να τους συνοδεύει ο στίχος της Αντιγόνης ‘’Ζω για να αγαπώ και να αγαπιέμαι και όχι για να μισώ‘’.

Σ’ όλους τους αρχαίους δραματουργούς, ο μύθος έχει πάντα τη διαφάνεια που πρέπει, για να διακρίνει ο θεατής μέσα απ’ αυτό τα αιτήματα της πραγματικότητας- της σύγχρονής του- και γι’ αυτό αιώνιας πραγματικότητας. Εκείνο μάλιστα που παρουσιάζει το Σοφοκλή της Αντιγόνης πιο ώριμο και πιο μοντέρνο συγγραφέα , είναι πως κανένα ‘’ ουράνιο όραμα ‘’, καμιά  ΄΄ φωνή ΄΄  και κανένας αθάνατος επισκέπτης του θεολογίου δεν καθοδηγεί τη νεαρή ηρωίδα- όπως συμβαίνει και σε άλλες ελληνικές τραγωδίες. Μόνη της , αβοήθητη μεσ’ στην ερημιά που την αγκαλιάζει, αδύναμη ενάντια στις τρομερές δυνάμεις που την πολεμούν , διαλέγει το δρόμο της και τον ακολουθάει. Όχι δίχως έγνοια ή φόβο, όχι δίχως θλίψη ή αγανάκτηση, σαν υπεράνθρωπος – μα σαν θνητό και τρωτό ανθρωπάκι, που είχε το θάρρος να κρίνει , να αμφιβάλλει και να διαλέξει με πίστη ένα δρόμο αντίθετο από τους άλλους. 

Ο Σοφοκλής, ο μεγάλος δάσκαλος της μοναχικότητας, μας εκπαιδεύει να αισθανθούμε και να κατανοήσουμε ένα συγκεκριμένο τρόμο: τη συναίσθηση του πόσο εύθραυστοι είναι οι ανθρώπινοι θεσμοί .

            Στην Αντιγόνη συντελέστηκε το έγκλημα κατά της ζωής. Ο Κρέων έχει μιάνει το φως και το σκοτάδι. Ο θάνατος και ο ήλιος δεν μπορούν να αντικρύσουν ο ένας τον άλλον. Δεν είναι το φως που ακούμε να ουρλιάζει τρεις χιλιετίες , είναι το σκοτάδι. Το αίμα της θυσίας τραβάει προς το φως τις ψυχές των νεκρών – όπως το μέλι τις μέλισσες .

Η αναπαράσταση των συγκρούσεων στο θέατρο έλκει το Διόνυσο – η συγκρούσεις έλκουν τους θεούς – αυτό είναι η Αττική τραγωδία. Και η Αντιγόνη : η αχρονικότητα της αναγκαίας και ανεπίλυτης σύγκρουσης  : άντρας – γυναίκα, γέροι – νέοι , κοινωνία – άτομο, ζώντες – νεκροί , θεοί – θνητοί .

            Για τους αρχαίους Έλληνες η ευαισθησία και η έννοια δεν είναι διασπασμένες,  δεν είναι αποκομμένες από την καθημερινή πραγματικότητα. Μέχρι και τα φαντάσματα είχαν σάρκα και οστά. Αυτό που δίνει στον Όμηρο και στους τρεις τραγικούς την υποδειγματική τους υπεροχή, είναι ακριβώς η σύμπνοια μεταξύ της εσωτερικότητας  και του κόσμου.

Η εποχή μας είναι ταυτόχρονα εποχή ατομικής απομόνωσης και φρενιτιώδους αγελαιοποίησης. Η αλληλεπίδραση των 2 ρευμάτων γεννά την κωμωδία. Ωστόσο, συγκρινόμενη με την αρχαία Ελλάδα η δική μας εποχή είναι πιο μελαγχολική και άρα βαθύτερα απελπισμένη. Αυτή ακριβώς η απελπισία είναι που γεννά τη γνώση της ατομικής ευθύνης. Η τραγωδία αφορά την ευθύνη , την αποδοχή της ενοχής.

Πόσο μπορεί να ταπεινωθεί ο άνθρωπος σήμερα; Πόσο μπορεί να αντέξει την  ταπείνωση από φόβο; Από το φόβο του θανάτου.Tο φόβο της εξουσίας. Από το φόβο της μοναξιάς. Αντιγόνη - βασιλοκόρη της Θήβας: Μία οργισμένη κοπέλα σε διαδήλωση.Ή τραγουδίστρια στη Rock μπάντα του πανεπιστημίου.Ή ένα δακρυσμένο κορίτσι. Σε οποιαδήποτε γειτονιά της οποιασδήποτε Θήβας.

Ποιόν να κρατήσουμε μακριά από την εστία μας. Τον Κρέοντα ή την Αντιγόνη.

Ποιος από τους δύο είναι αληθινά ο άπολις. Η τραγωδία δεν είναι παρά η σύγκρουση ανάμεσα στο πώς θα θέλαμε να είναι ο κόσμος και πώς είναι τελικά .

                                                                                                           Γκουτζιαμάνη Γιάννα

Σεμινάριο για μαθητές:   " Η δική μας Αντιγόνη"

Για 2^η χρονιά η ομάδα ‘φίλοι του θεάτρου’ σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης  και το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση πραγματοποίησαν με απόλυτη επιτυχία ένα 3ωρο σεμινάριο για τη θεατρική ομάδα του 1^ου ΓΕΛ, που αποτελείται από 27μαθητές από 5 σχολεία της πόλης, την Πέμπτη 10/12/09 με θέμα ‘Η Δική μας Αντιγόνη’ και εμψυχώτρια   την κ. Καραβίτη Τζένη.

 Το εργαστήριο ξεκίνησε στο πρώτο μέρος με ολιγόλεπτο ζέσταμα που χαλάρωσε και ενεργοποίησε τα σώματα. Στη συνέχεια επάνω σε μεγάλα χαρτόνια ο καθένας έγραψε λέξεις που του φέρνει στο νου το έργο του Σοφοκλή. Μετά κάναμε έναν κύκλο και η κ. Καραβίτη έδωσε τη λέξη θάλασσα. Σε μισό λεπτό όλοι έδειξαν με μία κίνηση την ιδέα της θάλασσας. Από τη μεγάλη ποικιλία της εικόνας, αλλά και με ένα συγκεκριμένο παράδειγμα καταλάβαμε ότι έχει μεγάλη αξία η προσωπική σχέση, που έχει ο καθένας με τη θάλασσα. Στη συνέχεια τα παιδιά επέλεξαν τις λέξεις : αντιθέσεις, εξουσία, μίσος, τις οποίες έγραψαν στο χαρτόνι. Χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Η κάθε μία επέλεξε από μία λέξη και σε πέντε λεπτά την παρουσίασε σε παγωμένη εικόνα. Η κ. Καραβίτη ακούμπησε το κάθε ένα παιδί στη διάρκεια της παρουσίασης και αυτό έλεγε μια λέξη, όποια ήθελε. Η Τρίτη ομάδα παρουσίασε τη λέξη μίσος. Όλα τα υπόλοιπα παιδιά κλήθηκαν να ανατρέψουν την εικόνα αυτή στο αντίθετο της. Με πολύ προσεκτική κίνηση δημιουργήθηκε η εικόνα της αγάπης. Ακολούθησε διάλειμμα.

Στο δεύτερο μέρος οι τρεις ομάδες έπρεπε μέσα σε δέκα λεπτά να παρουσιάσουν η κάθε μία το έργο σε εφτά σκηνές. Όλες οι ομάδες μέσα στον καθορισμένο χώρο συνεργάστηκαν άψογα και παρουσίασαν πολύ ενδιαφέρουσες εικόνες. Η κ. Καραβίτη έκανε κάποιες μικρές διορθώσεις- σκηνικές οδηγίες-  κυρίως στη θέση- απόσταση που είχαν μεταξύ τους, για να είναι πιο καθαρή η σχέση των προσώπων του έργου.

Το μάθημα τελείωσε με μία σύντομη αξιολόγηση όλης της δράσης. Κοινή διαπίστωση όλων ήταν ότι τους βοήθησε πάρα πολύ. Μετά από ένα μήνα δικής μας επεξεργασίας του κειμένου με ποικίλους τρόπους, είδαν συνολικά το έργο. Σκέφτηκαν και ξεχώρισαν τις σκηνές. Είδαν την πορεία του μέσα από τη δράση και τις διαφορές που είχαν μεταξύ τους στις σκηνές , που είχαν πολύ ενδιαφέρον.

Όλα έγιναν με πολλή ηρεμία, χαρά και φυσικότητα. Τα παιδιά δημιούργησαν μόνα τους σκηνοθέτησαν και έπαιξαν. Όλοι είχαν θέση μέσα σε αυτό που έκαναν. Είχαν μία μοναδική ευκαιρία να συνθέσουν όλα όσα είχαμε δοκιμάσει στη δίμηνη διαδρομή μας και να κατακτήσουν καινούργια πράγματα. Τώρα μπορούν να οραματίζονται όλο το έργο. Η κ. Καραβίτη μας έδωσε καινούργιο υλικό, πάνω στο οποίο θα δουλέψουμε με νέους τρόπους, για να ολοκληρώσουμε το δύσκολο εγχείρημά μας. Την ευχαριστούμε πολύ, διότι με πολλή αγάπη μας πρόσφερε τη γνώση της για να πάμε ένα βήμα πιο πέρα.

                                                                                    Γκουτζιαμάνη  Γιάννα 

Εισαγωγή στην παράσταση

Σ’ όλους τους αρχαίους δραματουργούς, ο μύθος έχει πάντα τη διαφάνεια που πρέπει, για να διακρίνει ο θεατής μέσα απ’ αυτό τα αιτήματα της πραγματικότητας- της σύγχρονής του- και γι’ αυτό αιώνιας πραγματικότητας. Εκείνο μάλιστα που παρουσιάζει το Σοφοκλή της Αντιγόνης πιο ώριμο και πιο μοντέρνο συγγραφέα , είναι πως κανένα ‘’ ουράνιο όραμα ‘’, καμιά  ΄΄ φωνή ΄΄  και κανένας αθάνατος επισκέπτης του θεολογίου δεν καθοδηγεί τη νεαρή ηρωίδα- όπως συμβαίνει και σε άλλες ελληνικές τραγωδίες. Μόνη της , αβοήθητη μεσ’ στην ερημιά που την αγκαλιάζει, αδύναμη ενάντια στις τρομερές δυνάμεις που την πολεμούν , διαλέγει το δρόμο της και τον ακολουθάει. Όχι δίχως έγνοια ή φόβο, όχι δίχως θλίψη ή αγανάκτηση, σαν υπεράνθρωπος – μα σαν θνητό και τρωτό ανθρωπάκι, που είχε το θάρρος να κρίνει , να αμφιβάλλει και να διαλέξει με πίστη ένα δρόμο αντίθετο από τους άλλους.  

Ο Σοφοκλής μεγάλος δάσκαλος της μοναχικότητας, μας εκπαιδεύει να αισθανθούμε και να κατανοήσουμε ένα συγκεκριμένο τρόμο: τη συναίσθηση του πόσο εύθραυστοι είναι οι ανθρώπινοι θεσμοί .

            Στην Αντιγόνη συντελέστηκε το έγκλημα κατά της ζωής. Ο Κρέων έχει μιάνει το φως και το σκοτάδι. Ο θάνατος και ο ήλιος δεν μπορούν να αντικρύσουν ο ένας τον άλλον. Δεν είναι το φως που ακούμε να ουρλιάζει τρεις χιλιετίες , είναι το σκοτάδι. Το αίμα της θυσίας τραβάει προς το φως τις ψυχές των νεκρών – όπως το μέλι τις μέλισσες .

Η αναπαράσταση των συγκρούσεων στο θέατρο έλκει το Διόνυσο – η συγκρούσεις έλκουν τους θεούς – αυτό είναι η Αττική τραγωδία. Και η Αντιγόνη : η αχρονικότητα της αναγκαίας και ανεπίλυτης σύγκρουσης  : άντρας – γυναίκα, γέροι – νέοι , κοινωνία – άτομο, ζώντες – νεκροί , θεοί – θνητοί (τα  παιδιά).

            Για τους αρχαίους Έλληνες η ευαισθησία και η έννοια δεν είναι διασπασμένες,  δεν είναι αποκομμένες από την καθημερινή πραγματικότητα. Μέχρι και τα φαντάσματα είχαν σάρκα και οστά. Αυτό που δίνει στον Όμηρο και στους τρεις τραγικούς την υποδειγματική τους υπεροχή, είναι ακριβώς η σύμπνοια μεταξύ της εσωτερικότητας  και του κόσμου.

Η εποχή μας είναι ταυτόχρονα εποχή ατομικής απομόνωσης και φρενιτιώδους αγελαιοποίησης. Η αλληλεπίδραση των 2 ρευμάτων γεννά την κωμωδία. Ωστόσο, συγκρινόμενη με την αρχαία Ελλάδα η δική μας εποχή είναι πιο μελαγχολική και άρα βαθύτερα απελπισμένη. Αυτή ακριβώς η απελπισία είναι που γεννά τη γνώση της ατομικής ευθύνης. Η τραγωδία αφορά την ευθύνη , την αποδοχή της ενοχής.

 (τα παιδιά)

Πόσο μπορεί να ταπεινωθεί ο άνθρωπος σήμερα;

Πόσο μπορεί να αντέξει την  ταπείνωση από φόβο;

Από το φόβο του θανάτου, το φόβο της εξουσίας, από το φόβο της μοναξιάς.

Αντιγόνη - βασιλοκόρη της Θήβας: μία οργισμένη κοπέλα σε διαδήλωση- ή τραγουδίστρια στη Rock μπάντα του πανεπιστημίου – ή ένα δακρυσμένο κορίτσι σε οποιαδήποτε γειτονιά της οποιασδήποτε Θήβας.

Η τραγωδία δεν είναι παρά η σύγκρουση ανάμεσα στο πώς θα θέλαμε να είναι ο κόσμος και πώς είναι τελικά .

                         ΑΝΤΙΓΟΝΗ   ( Σοφοκλής)

Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης   (Γεωργουσόπουλος)                    

Σκηνικό: το βασιλικό παλάτι της Θήβας

(Βγαίνει η Αντιγόνη. Πίσω της ακολουθεί η Ισμήνη)

 

                                   


....................                                                                                             

ΑΝ: Μη νοιάζεσαι κράτα ψηλά την τύχη σου.

ΙΣ. Κοίτα μην φανερώσεις πουθενά το σχέδιο σου,  φύλα το μυστικό κι εγώ θα το φυλάξω

ΑΝ. Βγάλ’ το βούκινο αν δεν το μαντατέψεις θα σε μισήσω  πιο πολύ που θα σωπάσεις.

ΙΣ. Έχεις καρδιά φωτιά για παγωμένα πράγματα

ΑΝ. Φτάνει να ξέρω πως με χαίρονται αυτοί που πρέπει. (1)

……

……

Χο: Ω ηλιαχτίδα, τα’ ομορφότατο  που φάνηκε παρά ποτέ το φως….      1α

………….

Ο Κρέων έρχεται στο παλάτι

Κρ:  Πολίτες την πόλη πάλι στήσανε στα πόδια της αφού την σείσαν οι θεοί με μέγα σάλο……

.Για μένα όποιος καθοδηγεί μια πόλη και δε φτάνει στις καλύτερες δυνατές αποφάσεις,  αλλά φοβάται καταπίνοντας τη γλώσσα του, είναι φαύλος ηγέτης και τώρα και παντού. (2)

………

Kρέων - φύλακας

Κρ: Δε φύτρωσε χειρότερη καμιά εφεύρεση στον κόσμο σαν το χρήμα.

Αυτό γκρεμίζει πόλεις, ανθρώπους, ξεσπιτώνει, δασκαλεύει και πλανεύει το φρόνιμο.

Όσοι τέτοιον ανοίγουν δρόμο πληρωμένοι, κάποτε, και στην ώρα, πληρώνουν ακριβά.

……..

Φυ. Ο δράστης σου ταράζει το μυαλό κι εγώ  τα αυτιά.

Κρ. Θε μου! Τι φαφλατάς γεννήθηκες.

Φυ. Πάντως εγώ δεν έχω κάνει τίποτα.

Κρ. Μάλιστα! Και την ψυχή σου πούλησες για χρήμα.

Φυ. Πω, πω! Κρίμα κριτής να κρίνει δίχως κρίση.(3)

………..

 

Χο: Πολλά γεννούν το δέος,  το μέγα δέος  ο άνθρωπος γεννά……     4

Ο Κρέων πάλι προς την Αντιγόνη                5

Κρ. Τι κι αν είναι της αδερφής μου παιδί,  αίμα δικό μου, που ο θεός προστατεύει    απ΄ τον κακό το θάνατο δε θα γλιτώσουν η αδερφή της κι αυτή    γιατί κι εκείνη καταγγέλνω πως τούτη την ταφή σχεδίασε

………..

Αν. Πού θα ‘βρισκα δόξα καλύτερη, παρά τον αδερφό μου θάβοντας  στο χώμα?

Και τούτοι  ‘δω θα μολογούσαν πως τους άρεσε, αν δεν τους έφραζε το στόμα ο φόβος.

……

Αν: Ζω για ν’ αγαπώ και ν’ αγαπιέμαι κι όχι για να μισώ.

………

Κρ: Τράβα στον κάτω κόσμο κι αγάπα τους, αφού το θες όσο εγώ θα ζω γυναίκα δε θα διαφεντεύει.(5)

Η Αντιγόνη οδηγείται στο παλάτι

Xo: Καλόμοιρος οπού δε γεύτηκε ζωή πικρή

Αιώνες θωρώ στο σπίτι των Λαβδακιδών

Πάθη νεκρών πάνω σε πάθη να πέφτουν    

……….

ΑΙΜΟΝΑΣ

……..

Κρ. Από την αναρχία κατάρα μεγαλύτερη καμιά,  αυτή γκρεμίζει πόλεις, αναστατώνει

σπίτια,  αυτή σκορπά τον πανικό στης μάχης την αντάρα.   Η πειθαρχία σώζει τα κορμιά πολλών αντρών που στέκονται ορθοί και πολεμάνε. Έτσι να διαφεντεύουμε το νόμο και την τάξη κι όχι να μας κουρσεύει μια γυναίκα.(7)

………

Αι. Της Θήβας ο λαός ομόφωνα τα αρνιέται.

Κρ. Η πόλη θα μου πει τι πρέπει να προστάζω?

Αι. Βλέπεις που τώρα μίλησες σαν παιδαρέλι?

Κρ. Μ’ άλλον μαζί, ή μόνος μου θα κυβερνήσω την πόλη?

…………

Αι. Πόλη καμιά δεν είναι ενός ανθρώπου.

Κρ.  Όμορφα θα βασίλευες μόνος στην ερημι

  Χο.- Έρωτα που δε γονάτισες ποτέ στον πόλεμο,   έρωτα

που ορμάς και γεμίζεις την πλάση…     8

…….

……

Αν. άγγιξες οδυνηρές τις μέριμνες μου   τη δίφορη του  πατέρα ντροπή  το χαμό που συθέμελα ρήμαξε την ωραία γενιά του Λαβδάκου.         9

……………

Χο. Καλός ο σεβασμός στην άγια τάξη, όμως χαμένος κόπος ν’ αψηφάς την εξουσία κι όποιον την εξουσία κρατά,  εσένα  σε χαντάκωσε η αυτόνομη πορεία.

…..

Αν. Ω πόλη των πατέρων μου Θήβα, της γενιάς μου θεοί πανάρχαιοι με σέρνουν το τέλος σιμώνει.

……..

( Οι φρουροί οδηγούν την Αντιγόνη έξω)

ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ                                                          10

Τει.  Με τα μυαλά που τρέφεις την πόλη την αρρώστησες.

Γέμισαν οι βωμοί και των θεών οι πυροστιές

Με σάρκες του νεκρού δύσμοιρου γιου του Οιδίποδα που τα σκυλιά τον κομμάτιασαν και τα όρνια.

Το πείσμα με βία πληρώνεται παράτα τον νεκρό και πάψε να κεντρίζεις ένα πτώμα.

Παλικαριά το λες τον πεθαμένο να ξανασκοτώνεις; 

………

Κρ.  Και το θαρρείς σωστό? Μου λες να κάνω πίσω?

Χο: Όσο μπορείς αφέντη μου γοργά γοργές οι βλάβες των θεών με τους αστόχαστους συναπαντιούνται.

Κρ: Αλίμονο με το στανιό θ’ αλλάξω γνώμη  όμως  θα γίνει του κακού πάμε κόντρα στην ανάγκη.

Κρ.  Και το θαρρείς σωστό? Μου λες να κάνω πίσω?

Χο: Όσο μπορείς αφέντη μου γοργά γοργές οι βλάβες των θεών με τους αστόχαστους συναπαντιούνται.

                                               

Τει.  Με τα μυαλά που τρέφεις την πόλη την αρρώστησες.

Γέμισαν οι βωμοί και των θεών οι πυροστιές

Με σάρκες του νεκρού δύσμοιρου γιου του Οιδίποδα που τα σκυλιά τον κομμάτιασαν και τα όρνια.

                                                         10

Το πείσμα με βία πληρώνεται παράτα τον νεκρό και πάψε να κεντρίζεις ένα πτώμα.

Παληκαριά το λες τον πεθαμένο να ξανασκοτώνεις; 

……

Κρ.  Και το θαρρείς σωστό? Μου λες να κάνω πίσω?

Χο: Όσο μπορείς αφέντη μου γοργά γοργές οι βλάβες των θεών με τους αστόχαστους συναπαντιούνται.

Κρ: Αλίμονο με το στανιό θ’ αλλάξω γνώμη  όμως  θα γίνει του κακού πάμε κόντρα στην ανάγκη.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Αγγ: Όταν σκοτώσει τη χαρά του ο άνθρωπος, δεν τον έχω να ζει, για ζωντανό νεκρό τον έχω.

…..

Κρ. Αλίμονο άλλος κανείς θνητός    ποτέ εγώ μονάχα θα φορτωθώ μ’ αυτό το κρίμα.

Εγώ σε σκότωσα ο μαύρος αχ εγώ αλήθεια λέω. Πάρτε με δούλοι σύρτε με γρήγορα μακριά γιατί δεν είμαι παρά τίποτα.      11

Χο. Μέγα καλό και πρώτο της ευτυχίας η φρόνηση κανείς δεν πρέπει ν’ ασεβεί στη θεία τάξη λόγια μεγάλα ξιπασιάς με συμφορές μεγάλες πληρώνονται με τον καιρό στα γερατειά θα ‘ρθει κι η γνώση..

                                          Τέλος